Moda w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL) była unikalnym zjawiskiem, które kształtowało się pod wpływem sytuacji społeczno-gospodarczej, ograniczonego dostępu do surowców oraz specyficznej polityki państwa. Brak dostępu do zachodnich dóbr konsumpcyjnych zmusił Polaków do kreatywności, co zaowocowało niezwykłymi rozwiązaniami modowymi. Choć wiele osób kojarzy tamte czasy z prostotą i szarością, moda PRL była o wiele bardziej złożona. Była to epoka, w której rodziły się pierwsze niezależne trendy, a także w której szeroko rozwinęła się moda uliczna i domowa sztuka krawiecka. Dowiedz się, czym jeszcze charakteryzowała się moda PRL oraz jaka była historia tego stylu?
Historia mody PRL
Moda w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL) była silnie powiązana z realiami politycznymi i gospodarczymi, które kształtowały życie codzienne obywateli. Jej historia to opowieść o twórczości i adaptacji do trudnych warunków. Brak dostępnych towarów, ograniczenia rynkowe oraz wszechobecna kontrola państwa nad handlem wpływały na kształt ówczesnego stylu. Pomimo wszystkich ograniczeń, tytułowe trendy ewoluowały i zmieniały się wraz z upływem dekad, sprawiając, że moda PRL stała się świadectwem czasu i wyrazem indywidualizmu Polaków.
Lata 50. - styl PRL i jego prostota
Pierwsze lata po zakończeniu II wojny światowej to okres odbudowy kraju z ruin i ogromnych niedoborów materiałowych. W latach 50. moda była przede wszystkim funkcjonalna, prosta i podporządkowana realiom socjalistycznej gospodarki. W wyniku nacjonalizacji przemysłu tekstylnego i krawieckiego państwo przejęło kontrolę nad produkcją odzieży. Ubrania produkowane w państwowych fabrykach były jednolite, dostosowane do masowej produkcji i miały przede wszystkim spełniać swoją praktyczną rolę.
Dominowały proste kroje i stonowane barwy, co wiązało się zarówno z brakiem dostępności kolorowych tkanin, jak i z ograniczeniami narzuconymi przez rząd. Wzornictwo opierało się głównie na sowieckich inspiracjach. Polacy mieli mało możliwości eksperymentowania z modą - dostępność odzieży była mocno ograniczona, a półki sklepowe świeciły pustkami. Przykładem mogą być "sklepy za żółtymi firankami", gdzie za dewizy można było nabyć luksusowe dobra, które były niedostępne w zwykłym handlu.
Lata 60. - fascynacja zachodem i modą młodzieżową
Lata 60. to moment, w którym zaczęły pojawiać się pierwsze oznaki wpływów zachodnich w modzie. Mimo że Polska znajdowała się za "żelazną kurtyną", trendy z Zachodu zaczęły przenikać, głównie za sprawą filmów, muzyki i powracających z zagranicznych podróży członków polskiej diaspory. Wzory z Londynu, zwłaszcza styl "mods", zaczęły inspirować młodzież, a wraz z tym pojawiła się potrzeba wyrażenia siebie przez ubiór.
W miastach rosła popularność jeansów, choć zdobycie ich było trudne i kosztowne, a także koszul o szerokich kołnierzach i spódnic ołówkowych. Styl w modzie PRL w latach 60. był pełen optymizmu i eksperymentów, zwłaszcza wśród młodzieży, która dążyła do odróżnienia się od starszego pokolenia. W tym czasie pojawiły się także pierwsze próby projektowania własnych ubrań, przerabiania dostępnych materiałów, a także wzrost popularności krawiectwa domowego.
Znaczącą postacią tego okresu była Barbara Hoff, polska projektantka i dziennikarka modowa. Hoff zasłynęła z propagowania nowoczesnej, dostępnej mody i projektowania ubrań, które były produkowane na szeroką skalę. Jej projekty były odpowiedzią na marzenia młodych Polaków o modzie z Zachodu, a ona sama stała się ikoną stylu tamtych lat.
Lata 70. - większa swoboda i eksperymenty modowe
Lata 70. przyniosły większą dostępność materiałów, co wiązało się z rozwojem przemysłu tekstylnego oraz odwilżą polityczną. Choć nadal nie było mowy o szerokim dostępie do zachodnich marek, Polacy mieli więcej możliwości zdobycia ciekawych tkanin, co pozwalało im na większą kreatywność w modzie. To także czas, kiedy moda uliczna zaczęła nabierać kształtu.
W tym okresie dominowały spodnie dzwony, kwieciste koszule, szerokie kołnierze i jaskrawe kolory, które symbolizowały wyzwolenie od surowości lat 50. Moda PRL tamtego okresu była pełna wzorów i odważnych fasonów - sukienki mini, kolorowe rajstopy i buty na platformach były niezwykle popularne. W wielu przypadkach styl ubioru nawiązywał do zachodniej popkultury, której wzorce docierały do Polski głównie za pośrednictwem muzyki i filmów.
W latach 70. zaczęły także powstawać pierwsze pokazy mody, co było rewolucją w polskiej rzeczywistości. Choć daleko im było do tych organizowanych w Paryżu czy Londynie, stanowiły one nową platformę dla projektantów, którzy starali się eksperymentować i wprowadzać na polski rynek odrobinę światowych trendów. Popularne stawały się również tzw. "ciuchy" - bazary odzieżowe, gdzie można było nabyć zachodnie ubrania, często przywiezione przez marynarzy i handlarzy.
Lata 80. - kryzys, a zarazem odwaga w modzie PRL
Lata 80. to czas politycznego i gospodarczego kryzysu, który wpłynął również na modę. Puste półki sklepowe zmuszały Polaków do jeszcze większej kreatywności. Z tego okresu pochodzi kultowe powiedzenie "kombinowanie", które doskonale oddaje charakter tamtejszej rzeczywistości. Choć w sklepach brakowało towarów, ludzie radzili sobie, przerabiając stare ubrania, szyjąc nowe z dostępnych materiałów lub nabywając odzież z drugiej ręki.
Moda PRL lat 80. była odważna, ekstrawagancka i buntownicza, co miało swoje źródło w szerzącej się fali kontrkultury. Popularne były szerokie ramiona, luźne kroje, duże naszyjniki i wyraziste kolory. Młodzież inspirowała się modą punk, a także stylem "new wave" - noszono skórzane kurtki, jeansy z przetarciami i ciężkie buty. Powstawały także subkultury, które tworzyły własne kody ubioru, sprzeciwiając się masowej produkcji i szarości dnia codziennego.
Zarazem, mimo trudnych warunków, Polacy nadal szukali inspiracji na Zachodzie. W sklepach Pewex i Baltona można było kupić za dewizy markowe ubrania, co stało się oznaką luksusu i statusu społecznego. Dostępność zachodnich dóbr pozostawała jednak przywilejem nielicznych, co wzmagało aspiracje i chęć dostosowania się do światowych trendów.
Moda damska w PRL - charakterystyka stylu
1. Styl biurowy w modzie damskiej PRL
W latach 60. i 70. kobiety pracujące w biurach miały ograniczone możliwości wyboru eleganckiej odzieży, ale mimo to, starały się wyglądać profesjonalnie. Popularne były garsonki z wełny i tweedu, które nawiązywały do stylu zachodniego, choć były bardziej praktyczne i dostosowane do polskich realiów.
- Materiały i kolory - garsonki były szyte głównie z dostępnych materiałów, takich jak wełna, tweed i poliester. Kolorystyka była stonowana - dominowały odcienie szarości, granatu oraz brązu. Rzadziej spotykało się jaskrawe kolory, które były trudniej dostępne i bardziej ekskluzywne;
- Dodatki - w zestawieniu z eleganckimi butami na niskim obcasie oraz klasycznymi, skromnymi torebkami, kobiety tworzyły stylizacje idealne na co dzień do pracy. Stylizacje uzupełniano o proste biżuteryjne dodatki, takie jak małe broszki, perłowe kolczyki czy delikatne naszyjniki, często z bursztynu, który w Polsce był cenionym materiałem.
2. Elegancja na specjalne okazje w modzie damskiej PRL
Pomimo trudności w dostępie do zachodnich ubrań, kobiety w PRL marzyły o luksusie, szczególnie na specjalne okazje, takie jak uroczystości, święta czy przyjęcia. W takich sytuacjach sięgały po ubrania o prostych, lecz eleganckich krojach, często inspirowane modą paryską.
- Sukienki - najbardziej pożądane były sukienki wykonane z koronkowych, satynowych lub welurowych materiałów. Ze względu na niedobory surowców, często wykorzystywano tkaniny dostępne "spod lady" lub przerabiano stare ubrania. Kroje sukienek były z reguły proste, ale podkreślające sylwetkę, często z wąską talią i rozkloszowanymi spódnicami;
- Dodatki - do eleganckich stylizacji na specjalne okazje dodawano charakterystyczne długie rękawiczki, małe torebki kopertówki oraz wyraziste elementy biżuteryjne. Kobiety nosiły bursztynowe kolczyki lub naszyjniki, które symbolizowały elegancję i prestiż.
3. Moda damska codzienna w stylu PRL
W latach 70., spodnie dzwony stały się ikoną mody w PRL, nawiązując do zachodnich trendów inspirowanych kulturą hippisowską i swobodą obyczajową. Mimo ograniczonego dostępu do oryginalnych produktów, Polki potrafiły znaleźć sposób na przerabianie dostępnych ubrań, aby wyglądały modnie i nowocześnie.
- Spodnie dzwony - kobiety z entuzjazmem przyjęły modę na szerokie nogawki, które były symbolem swobody i nowoczesności. Spodnie te były często samodzielnie przerabiane z dostępnych modeli lub nabywane na targach i bazarach, gdzie można było zdobyć importowane materiały lub gotowe ubrania;
- Koszule z szerokimi kołnierzami - popularnym uzupełnieniem stylizacji były koszule z szerokimi kołnierzami, często z materiałów sztucznych, jak poliester. Nawiązywały one do mody disco, która królowała w tamtym czasie w świecie zachodnim. Były one zazwyczaj kolorowe lub w geometryczne wzory, które przyciągały uwagę i ożywiały codzienny strój.
Moda męska w PRL
Podobnie jak moda damska, męska odzież w PRL musiała dostosować się do niedoborów towarów, co wymagało od mężczyzn kreatywności. Choć styl mężczyzn nie był tak zróżnicowany jak u kobiet, moda męska miała swoje charakterystyczne cechy, szczególnie w kwestii elegancji i stylu codziennego.
1. Styl biurowy w modzie męskiej PRL
W modzie męskiej dużą rolę odgrywała elegancja w miejscu pracy. Mężczyźni, szczególnie ci pracujący na stanowiskach biurowych, dbali o nienaganny wygląd. Garnitury były symbolem elegancji i zawodowego sukcesu, mimo że dostępność wysokiej jakości tkanin była ograniczona.
- Garnitury szyte na miarę - w PRL mężczyźni często zamawiali garnitury u prywatnych krawców, którzy potrafili dostosować strój do indywidualnych potrzeb i sylwetki klienta. Dominowały garnitury w stonowanych kolorach, takich jak granat, szarość i brąz, które pasowały do codziennych obowiązków biurowych;
- Flauszowe płaszcze i kapelusze - eleganckie stylizacje biurowe często uzupełniane były o płaszcze wykonane z flauszu - ciepłego i trwałego materiału. Kapelusze były nieodłącznym dodatkiem do zimowych stylizacji, nadając mężczyznom poważny i dostojny wygląd, zwłaszcza w latach 50. i 60.
2. Męskie stylizacje w PRL na co dzień
Moda codzienna dla mężczyzn w PRL była bardziej praktyczna i dostosowana do codziennych zajęć. Stawiano na wygodne, łatwe w utrzymaniu ubrania, które nadawały się zarówno do pracy fizycznej, jak i spędzania czasu wolnego.
- Koszule w kratę i swetry - na co dzień mężczyźni często wybierali koszule w kratę, które były uniwersalne i łatwe do zestawienia z różnymi elementami garderoby. Popularne były także swetry z dużymi kołnierzami, szczególnie w chłodniejszych miesiącach;
- Skórzane półbuty i kurtki - mężczyźni nosili wygodne skórzane półbuty, które pasowały zarówno do eleganckich, jak i casualowych stylizacji. W latach 70. i 80. modne stały się również bawełniane lub skórzane kurtki, które były praktyczne i trwałe.
3. Męska moda młodzieżowa w czasach PRL
Moda młodzieżowa w PRL była najbardziej zróżnicowana i dynamiczna, szczególnie w latach 70. i 80., kiedy młodzi ludzie zaczęli czerpać inspiracje z zachodniej kultury muzycznej, filmowej i artystycznej. Najważniejszym symbolem młodzieżowej mody były jeansy, które w PRL były rzadkim, ale pożądanym dobrem.
- Jeansy - stały się ikoną młodzieżowego buntu i chęci wyróżnienia się. Ze względu na trudności w ich zdobyciu, często były kupowane na czarnym rynku lub przerabiane ze starych materiałów. W latach 80. noszenie jeansów stało się wyrazem przynależności do młodzieżowych subkultur, takich jak punk czy disco;
- T-shirty z nadrukami - t-shirty z nadrukami były również popularne wśród młodzieży, szczególnie te nawiązujące do zachodnich zespołów muzycznych lub ruchów społecznych. Były one symbolem nowoczesności i naśladowania zachodnich trendów, mimo ograniczonego dostępu do tego typu odzieży;
- Sportowe kurtki - w latach 80. sportowe kurtki z materiałów syntetycznych, często w jaskrawych kolorach, stały się popularnym elementem młodzieżowej mody. Podkreślały one styl sportowy i aktywny tryb życia, który był promowany przez kulturę masową.
Przykładowe stylizacje kobiety w PRL
Kobieta biurowa lat 60.
Stylizacja kobiety pracującej w biurze w latach 60. to połączenie prostoty z odrobiną zachodniego szyku. Wełniana garsonka w odcieniach szarości, składająca się z dopasowanej marynarki i spódnicy o klasycznej długości do kolan, była podstawą formalnego ubioru. Pod marynarką nosiło się białą lub jasną bluzkę z kołnierzykiem, która dodawała elegancji całemu zestawowi. Do tego dochodziły delikatne pantofle na niewielkim obcasie, które były wygodne i idealne do codziennego użytku. Mała torebka na łańcuszku uzupełniała stylizację, a subtelne perły, często jedyny dostępny luksusowy dodatek, nadawały szyku.
Elegancka kobieta na wieczór w latach 70.
Na specjalne okazje kobiety stawiały na bardziej wyrafinowane i odważne stylizacje. W latach 70. dużą popularnością cieszyły się sukienki z koronkowym wykończeniem, o długości sięgającej za kolano. Tego rodzaju kreacje nawiązywały do zachodnich trendów i były symbolem elegancji, choć często szyto je samodzielnie lub u krawcowych, aby dostosować do indywidualnych potrzeb. Szpilki na wysokim obcasie dodawały sylwetce lekkości i kobiecości, a długie rękawiczki oraz mała kopertówka idealnie dopełniały wieczorową stylizację. Tego rodzaju zestaw był idealny na kolacje, wyjścia do teatru czy na ważne przyjęcia.
Styl codzienny lat 80.
Codzienna moda w latach 80. charakteryzowała się wpływami zachodnich trendów, szczególnie z kultury młodzieżowej. Koszule z szerokimi kołnierzami, często w jaskrawych kolorach lub wzorach, były podstawą garderoby. Kobiety chętnie łączyły je ze spodniami dzwonami, które podkreślały sylwetkę i dodawały luzu. Na wierzch zakładały dzianinowe swetry, które nadawały stylizacji przytulności i były praktyczne w chłodniejsze dni. Buty na płaskiej podeszwie oraz torba na ramię zapewniały komfort podczas codziennych aktywności, a mała apaszka dodawała całości odrobinę elegancji i stylu.
Przykładowe stylizacje mężczyzny w PRL
Mężczyzna w pracy lat 70.
Moda biurowa dla mężczyzn w latach 70. opierała się na klasyce, ale z subtelnym nawiązaniem do współczesnych trendów. Mężczyźni nosili klasyczne garnitury, najczęściej w kolorze ciemnoszarym, które były symbolem zawodowej elegancji. Do tego dochodziła biała koszula, zawsze dobrze wyprasowana, oraz krawat w geometryczne wzory, które były modne w tamtych czasach. Całość stylizacji uzupełniał flauszowy płaszcz na chłodniejsze dni oraz eleganckie półbuty wykonane ze skóry. Takie zestawy idealnie nadawały się do pracy biurowej, a jednocześnie pozwalały mężczyznom wyglądać profesjonalnie i nowocześnie.
Moda codzienna lat 60.
Codzienna moda męska w latach 60. była prostsza, ale równie stylowa. Podstawą garderoby była koszula w kratę, która była praktyczna i pasowała zarówno na spotkania towarzyskie, jak i na zakupy czy wyjścia z rodziną. Spodnie materiałowe, zazwyczaj w neutralnych kolorach, takich jak beż czy szarość, były wygodne i wszechstronne. Na wierzch często zakładano swetry z dużymi kołnierzami, które były modne i chroniły przed zimnem. Całość uzupełniały proste skórzane buty, które były trwałe i pasowały do każdej stylizacji. Popularny kaszkiet oraz klasyczny zegarek na skórzanym pasku nadawały całości wyrafinowanego, choć prostego wyglądu.
Młodzieżowy styl lat 80.
Moda młodzieżowa w latach 80. inspirowana była zachodnią muzyką, filmami i kulturą masową. Jeansy, które były symbolem buntu i wolności, stały się nieodłącznym elementem garderoby młodych mężczyzn. Do tego często noszono t-shirty z nadrukami popularnych zespołów rockowych, co dodawało stylizacji wyrazistości i pozwalało młodzieży wyrażać swoją tożsamość. Na wierzch zakładano sportowe kurtki z ortalionu, które były lekkie, ale jednocześnie modnie nawiązywały do stylu sportowego. Całość uzupełniały trampki, które były wygodne i idealne na co dzień. W stylizacjach młodzieżowych często pojawiały się także duże okulary przeciwsłoneczne oraz szaliki, które podkreślały nowoczesny, młodzieżowy charakter.
Moda w PRL była odbiciem realiów tamtych czasów - kreatywna, przystosowana do ograniczonych możliwości, ale jednocześnie inspirowana trendami zza żelaznej kurtyny. Polacy, mimo trudnych warunków gospodarczych, potrafili tworzyć własne, unikalne stylizacje, które często stawały się wyrazem ich indywidualności. Styl damski i męski w PRL różnił się od zachodnich wzorców, ale jednocześnie pozostawał elastyczny i otwarty na nowości. Wspomnienia o modzie tamtych czasów to nie tylko szarość i prostota, ale także odważne, twórcze podejście do kształtowania własnego wizerunku.
Komentarze